Badanie OB zostało opracowane w 1897 roku przez polskiego lekarza Edmunda Biernackiego. Określane jest mianem OB, odczyn Biernackiego lub opad Biernackiego.
Czym dokładnie jest odczyn Biernackiego?
OB jest jednym z najbardziej podstawowych wyników badania krwi. Jest badaniem wykonywanym najczęściej razem z morfologią krwi. Odczyn Biernackiego jest wskaźnikiem szybkości opadania czerwonych krwinek (erytrocytów) w niekrzepnącej krwi w czasie jednej godziny.
Jednostką pomiaru w tym badaniu są milimetry na godzinę (mm/h). Szybkość opadania erytrocytów pozwala na wykrycie wielu chorób.
OB jest badaniem stwierdzającym i monitorującym toczący się w organizmie stan zapalny. Odczyn Biernackiego nie wskazuje jednak lokalizacji stanu zapalnego. W wyniku badanie nie można wykryć również czynników powodujących stan zapalny (wirusy, pasożyty, bakterie).
Odczyn Biernackiego jest badaniem loboratoryjnym krwi niezbędnym we wczesnej diagnostyce. Wynik OB zależy od składu białek osocza oraz elementów morfotycznych krwi. Stanowi podstawę dla przesiewowej oceny nieprawidłowości wynikających z zaburzenia stężenia i proporcji frakcji białek. Wynik OB wskazuje także na znaczne zmiany ilościowych elementów morfotycznych, co odbija się na szybkości opadania krwinek czerwonych w układzie pomiarowym. Białka osocza oddziałują z powierzchnią erytrocytów, zmieniając zewnętrzny potencjał ich błony komórkowej lub bezpośrednio łącząc erytrocyty. Mechanizmy te wpływają na stopień zlepiania się (agregacji) erytrocytów, a tym samym na ich prędkość opadania w osoczu.
Czym jest stan zapalny w organizmie i jakie są jego objawy?
Najogólniej mówiąc stan zapalny jest reakcją obronną organizmu na szkodliwy czynnik zapalny. Czynnik powodujący stan zapalny (pasożyty, bakterie, wirusy, grzyby) wywołuje w organizmie wiele zmian. Aktywowane zostają komórki układu immunologicznego (odpornościowego). Pojawiają się mediatory zapalne. Wreszcie zmienia się przepuszczalność naczyń, aktywowane zostają układy krzepnięcia i fibrynolizy. Stan zapalny może występować miejscowo lub ogólnie. Przebieg stanu zapalnego może być ostry lub przewlekły. Ostry stan zapalny występuje np. w szybko rozwijającej się infekcji. Przewlekły stan zapalny obserwuje się w np. w chorobach tkanki łącznej (chorobach reumatologicznych).
Objawy toczącego się w organizmie stanu zapalnego zależą od przyczyny i nasilenia stanu zapalnego. Wystąpić mogą:
- gorączka,
- dolegliwości bólowe,
- upośledzenie funkcji tkanki lub narządu,
- miejscowy obrzęk,
- miejscowe ucieplenie,
- miejscowe zaczerwienienie.
W jakich okolicznościach należy wykonać badanie OB?
Odczyn OB pomaga stwierdzić czy w naszym organizmie toczy się stan zapalny. Badanie powinno wykonywać się przynajmniej raz w roku. OB jest badaniem przeznaczonym zarówno dla kobiet jak i mężczyzn. Odczyn Biernackiego wykonuje się najczęściej w sytuacji, gdy lekarz podejrzewa obecność stanu zapalnego w organizmie pacjenta.
Nieprawidłowy odczyn OB towarzyszy wielu chorobom takim jak:
- zakażenia,
- choroby tkanki łącznej,
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- choroby autoimmunologiczne,
- nowotwory,
- nadczynność i niedoczynność tarczycy,
- zawał serca,
- schorzenia wątroby,
- urazy narządów,
- choroby zakaźne.
Badanie OB często sugerowane jest pacjentom cierpiącym na przewlekłe schorzenia zapalne. Oznaczenie odczynu Biernackiego zalecane jest również przy objawach choroby nerek (częste oddawanie moczu, zmiana jego koloru i zapachu). OB jest zalecane także do monitorowania stwierdzonego stanu zapalnego i zastosowanego sposobu leczenia.
Jak wygląda badanie odczynu Biernackiego?
Badanie odczynu Biernackiego jest proste. Nie wymaga skomplikowanej aparatury laboratoryjnej. Do badania konieczne jest pobranie próbki krwi z żyły łokciowej. Nie ma żadnych przeciwwskazań do wykonania badania OB. Można je wykonywać praktycznie u każdego pacjenta.
Pobrana do badania krew trafia do pionowo ustawionej próbówki. Pierwszy wynik odczytywany jest po godzinie, drugi po dwóch od odczytania pierwszego pomiaru. Niekiedy wykonuje się przyspieszone OB. Wówczas próbówkę ustawia się pod lekkim skosem. Pierwszy wynik odczytuje się po 7 minutach, drugi po 3 minutach od pierwszego pomiaru.
Jak przygotować się do badania OB?
Jakość odczynu Biernackiego uzależniona jest od wielu czynników. Dlatego warto dobrze przygotować się do badania. W pierwszej kolejności 2-3 dni przed pobraniem krwi należy zaprzestać spożywania alkoholu. Ograniczyć przed badaniem trzeba także picie kawy oraz herbaty, a 12 godzin przed zupełnie je odstawić.
Najbardziej odpowiednim czasem na wykonywanie badań krwi są godziny poranne. Należy je wykonywać na czczo. Nie powinno spożywać się posiłków od 8 do 12 godzin przed planowanym badaniem. Można wypić jedynie niewielką ilość niegazowanej wody.
Na wynik badania OB może mieć wpływ także silny stres lub wysiłek fizyczny. Zalecany jest krótki odpoczynek przed badaniem, jeśli pacjent np. wchodził po schodach i się zmęczył.
Zaleca się, by dzieci i osoby po 60 roku życia przed pobraniem krwi wypiły szklankę wody.
Odczyn Biernackiego — norma
Badania laboratoryjne krwi mogą różnić się nieco w zależności od punktu w jakim są wykonywane. Dzieje się tak dlatego, że różne laboratoria używają różnych odczynników oraz jednostek pomiaru. Warto pamiętać, że wartość podana na wydruku badania to norma obowiązująca w danym laboratorium.
Prawidłowość oraz wiarygodność odczytu OB jest uzależniona także od następujących czynników:
- miesiączka,
- ciąża,
- połóg,
- przyjmowanie leków hamujących owulację (leki antykoncepcyjne),
- niedokrwistość,
- przyjmowanie niektórych leków przez pacjentów, np. leków przeciwzapalnych.
U zdrowiej osoby krwinki czerwone (erytrocyty) opadają bardzo powoli. Normy odczynu Biernackiego różnią się w zależności od wieku oraz płci pacjentów. Wyniki odbiegające od normy wymagają dalszej diagnostyki. Poniżej przedstawiamy przedział referencyjny wyników OB:
- noworodki: 0-2 mm/h,
- niemowlęta (do 6 miesięcy): 12-17 mm/h,
- kobiety (do 60 roku życia): do 12 mm/h,
- kobiety (po 60 roku życia): do 20 mm/h,
- mężczyźni (do 60 roku życia): do 8 mm/h,
- mężczyźni (po 60 roku życia): do 15 mm/h.
Należy pamiętać również o tym, że prawidłowy wynik OB nie wyklucza choroby.
Wyniki odczynu Biernackiego:
Podwyższony poziom OB
Wysoki odczyn biernackiego może wskazywać kilka przyczyn zaistniałego stanu. Pamiętać należy jednak, że odczyn Biernackiego nie lokalizuje stanu zapalnego oraz nie wskazuje jego przyczyny. Niemniej jednak wysoki odczyn biernackiego może być wywołany przez:
- zaburzenia pracy tarczycy,
- wysoki poziom cholesterolu we krwi (hipercholesterolemia),
- schorzenia wątroby (marskość),
- zapalenie wyrostka robaczkowego,
- gruźlica,
- kiła,
- zabiegi operacyjne,
- urazy narządów i tkanek wskutek urazów,
- stres,
- zespół nerczycowy,
- zapalenie płuc,
- choroby reumatyczne,
- anemia,
- sepsę,
- martwicę tkanek,
- zawał serca,
- choroba nowotworowa (wynik bardzo często trzycyfrowy).
Wysoki odczyn Biernackiego może być spowodowane próchnicą zębów, infekcją dróg oddechowych lub nawet niewielką infekcją gardła.
Wyniki trzycyfrowe odczynu Biernackiego są sygnałem o poważnej chorobie. Wśród nich wymienić można olbrzymio-komórkowe zapalenie tętnic, szpiczak mnogi, rak nerek, ziarnica złośliwa.
Czas opadania czerwonych krwinek (erytrocytów) jest powolny. Dlatego podwyższony wynik OB świadczy, że stan zapalny w organizmie mógł wystąpić nawet na kilka tygodni przed badaniem krwi.
Obniżony poziom OB norma
Na obniżenie odczynu OB może wpływać np. przyjmowanie niektórych leków: aspiryny, kortyzonu lub chininy. Do przyczyn zmniejszonego poziomu OB zaliczyć należy:
- przewlekła niewydolność krążenia,
- czerwienica prawdziwa,
- kłopoty z krzepliwością krwi,
- nadkrwistość pierowtna lub wtórna,
- żółtaczka,
- malaria,
- wstrząs anafilaktyczny,
- niektóre alergie.
Warto podkreślić, że wyników badań laboratoryjnych krwi, a w tym odczynu OB nie należy interpretować samemu. Odczyn OB nie jest jednoznaczny. Dlatego wyniki powinny być skonsultowane z lekarzem. Prawidłowa interpretacja otrzymanych wyników OB wymaga bowiem dokładnego wywiadu medycznego, a także dodatkowych badań diagnostycznych. Podobnie w przypadku gdy OB jest w normie, a pacjent skarży się na dolegliwości, wskazana jest rozszerzona diagnostyka. Wyniki OB powinny być również interpretowane w zestawieniu z innymi wynikami badania krwi.
OB norma – Jaki poziom OB powinien niepokoić?
Odbiegający od normy poziom OB towarzyszy wielu chorobom i zaburzeniom w organizmie. Podniesiony wynik OB świadczy o zaistnieniu patologii wpływającej na zmianę składu krwi. Bardzo niepokojące są wyniki OB powyżej 100 mm/h. W przypadku otrzymania trzycyfrowych wyników OB warto badanie powtórzyć. Bardzo wysokie OB należy konsultować z lekarzem.
Badanie OB norma a CRP
Badanie OB jest badaniem niezwykle prostym. Pomaga w wykryciu stanu zapalnego toczącego się w organizmie. Zalecane jest wykonywanie go rutynowo. Jednak badanie OB nie jest jednoznaczne. Już niewielka infekcja może wywołać wyniki odstające od normy.
Stąd przy zwiększonych lub obniżonych wynikach konieczne będą dalsze badania. Obok badania OB innym markerem stwierdzającym stan zapalny w organizmie jest badanie CRP. Często lekarz zleca oba badania jednocześnie. CRP wskazuje poziom białka reaktywnego C. Badanie CRP pomaga w oznaczeniu białka fazy ostrej. Pomaga to w odkryciu przyczyny zaistnienia stanu zapalnego. Badanie CRP jest również pomocne w ocenie skuteczności zastosowanej terapii. Markery stanu zapalnego OB i CRP są badaniami prostymi i niedrogimi. Warto je wykonać w celu postawienia właściwej diagnozy i zastosowania odpowiedniego sposobu leczenia.
Ile kosztuje badanie OB i gdzie je wykonać?
Badanie odczynu Biernackiego wykonuje się w warunkach laboratoryjnych. Zleca je najczęściej lekarz pierwszego kontaktu. Można je jednak wykonać samodzielnie w dowolnym laboratorium. Ceny badania OB wahają się w granicach od 10 do 15 złotych.
Badanie OB jest badaniem niezbędnym we wczesnym wykrywaniu wielu chorób. Warto zadbać (przynajmniej raz w roku) o wykonanie podstawowych badań krwi w celach profilaktycznych. Dbałość o zdrowie wymaga dobrze zorganizowanych działań profilaktycznych. W ten sposób możemy zapobiec wielu niepożądanym chorobom.