Według badań WHO około jedna czwarta dorosłych ludzi na świecie przynajmniej raz w życiu doświadczyła choroby, w której skóra pokryła się pęcherzami podobnymi do oparzeń pokrzywą. Były to pęcherze o wielkości od kilku milimetrów do kilku centymetrów.
Pokrzywka naczyniowa u dorosłych może być chorobą samą w sobie, ale często jest objawem innej choroby. Niebezpieczeństwo polega na tym, że połowa przypadków stanowi zagrożenie życia z powodu obrzęku naczynioruchowego, a przyczyna ataku nie zawsze może być ustalona.
Czy pokrzywka jest zaraźliwa?
Ta choroba nie jest zaraźliwa, ale skłonność do niej jest dziedziczna. Z wiekiem pokrzywka może zniknąć.
Przyczyny pokrzywki
Znane są następujące czynniki, które mogą wywołać początek choroby:
- Przyjmowanie, także w sposób niekontrolowany, niektórych leków (np. różnych środków przeciwbólowych, antybiotyków, immunomodulatorów);
- Alergie pokarmowe (najpopularniejsze alergeny to orzechy, czekolada, owoce morza, owoce cytrusowe i produkty z dodatkami do żywności);
- Choroby zakaźne (ostre infekcje dróg oddechowych, wirusowe zapalenie wątroby, opryszczka, próchnica, ból gardła);
- Problemy przewlekłe (choroby endokrynologiczne i żołądkowo-jelitowe, nowotwory, choroby autoimmunologiczne, zarażenie pasożytami);
- Reakcje skórne na ukąszenia owadów;
- Wdychanie aeroalergenów (kurz, wełna, zarodniki pleśni, pyłki, dym papierosowy);
- Wpływy fizyczne (tarcie lub nacisk na skórę, wpływ temperatury powietrza i wody);
- Reakcje na składniki przetoczonej krwi;
- Ciąża, cykl menstruacyjny i menopauza;
- Szok nerwowy, inne czynniki psychogenne;
- Zmiana klimatu;
- Obciążenie fizyczne.
U osoby dorosłej może występować jednocześnie kilka chorób i nie zawsze można ustalić, co dokładnie wywołuje atak — ten rodzaj pokrzywki nazywany jest idiopatycznym.
Rodzaje i główne objawy pokrzywki naczyniowej
Wyróżnia się pokrzywkę spontaniczną, fizyczną i inne typy w zależności od przyczyny i czasu trwania objawów.
Spontaniczna
Jeden z najczęstszych wariantów zaburzenia, w którym nie zawsze można ustalić dokładną przyczynę ataków. Spontanicznie pojawiają się swędzące, wybrzuszone plamy różnej wielkości na twarzy lub ciele, a czasem uczucie pieczenia. Duże, zlewające się pęcherze mogą pojawić się w miejscach, gdzie części ciała stykają się ze sobą lub z ubraniem.
Czasami pęcherze mogą obejmować całe ciało, a w tej uogólnionej postaci nierzadko występuje gorączka. Początkowo pokrzywka jest bladoróżowa, ale z powodu obrzęku i ucisku małych naczyń krwionośnych staje się biała. Po ustąpieniu obrzęku pęcherze ponownie przybierają różowawe zabarwienie, a następnie stopniowo znikają w ciągu 24 godzin.
Ostra spontaniczna forma (60-75% wszystkich przypadków) polega na jednorazowym wystąpieniu bąbli, z których każdy pojawia się w ciągu jednego dnia i trwa łącznie nie dłużej niż sześć tygodni. Jest to najczęstsza postać pokrzywki alergicznej wywołanej przez żywność, kosmetyki, lateks i ukąszenia owadów. Rzadziej, ale również spowodowana wdychaniem alergenów przenoszonych drogą powietrzną (kurz, sierść zwierząt, pyłki roślin, zarodniki pleśni).
Spontaniczną formę można uznać za przewlekłą, jeśli występuje codziennie lub prawie codziennie przez sześć tygodni i dłużej. Jedna czwarta wszystkich przypadków klinicznych to przypadki przewlekłe, w których różne objawy mogą pojawiać się od czasu do czasu przez wiele lat. Odmiana przewlekła ma niezróżnicowany, postępujący przebieg, przy czym połowa przypadków ustępuje samoistnie w ciągu sześciu miesięcy. U kolejnych 40% pacjentów objawy mogą utrzymywać się nawet przez osiem lat.
Fizyczna forma pokrzywki
Bodźce fizyczne mogą również powodować powstawanie pęcherzy na skórze, swędzenie i pieczenie. Ze względu na rodzaj substancji drażniącej fizyczna forma dzieli się na następujące podtypy:
- Zimna (wysypka pojawia się, gdy skóra jest wystawiona na działanie kropel deszczu lub śniegu, ekspozycja na zimny wiatr; silne swędzenie i zaczerwienienie skóry ustępują po ogrzaniu);
- Termiczna (mechanizm działania jest podobny jak w przypadku przeziębienia);
- Słoneczna lub świetlna (wypukłe plamy pojawiają się na odsłoniętych częściach ciała pod wpływem promieniowania ultrafioletowego);
- Dermograficzna (mechaniczne podrażnienie powoduje zaczerwienienie skóry, swędzenie i powstawanie pęcherzy, objawy ustępują po usunięciu czynnika drażniącego);
- Spowolniona przez nacisk (np. tarcie przez ciasne ubranie, bieganie);
- Wibracyjna (kilka godzin po narażeniu na wibracje pojawia się obrzęk i wysypka, które znikają w ciągu 24 godzin).
Cholinergiczna pokrzywka
Jest to dość rzadka postać choroby (występuje tylko w około pięciu procentach przypadków). Forma cholinergiczna może być wywołana przez gorące, pikantne potrawy, intensywny wysiłek fizyczny, gorącą kąpiel lub prysznic albo szok nerwowy.
Objawia się małymi, jasnoróżowymi pęcherzami (1-5 mm) na całym ciele, intensywnym poceniem się, osłabieniem, dusznością, kołataniem serca, a czasem skurczem oskrzeli. Forma ta rozwija się w sposób przypominający napad, który może trwać od kilku minut do kilku godzin. W postaci nawracającej kolejny atak pojawia się dopiero po 24 godzinach. Osoby dotknięte tą chorobą (zwykle młodzi ludzie) twierdzą, że stan pogarsza się najbardziej zimą.
Pokrzywka akwagenowa
Postać akwagenowa pojawia się natychmiast po kontakcie z wodą o dowolnej temperaturze. Pokrzywka akwagenowa objawia się jako małe bąble otoczone czerwonymi, zaognionymi plamami (rumień). Woda sama w sobie jest neutralna, ale wysypka jest spowodowana rozpuszczonymi w niej substancjami.
Kontaktowa
Kontaktowa forma występuje w ciągu 1 godziny po kontakcie z substancjami prowokującymi. Bąble mogą pojawić się tylko w miejscu bezpośredniego kontaktu, mogą też rozprzestrzenić się na całe ciało, a pokrzywce może towarzyszyć reakcja anafilaktyczna (uduszenie).
Rozróżniają immunologiczną i nieimmunologiczną formę pokrzywki kontaktowej. Najczęstszym i niezagrażającym życiu typem jest nieimmunologiczna pokrzywka kontaktowa. W tym przypadku histamina jest uwalniana przez substancje wydzielane przez rośliny i organizmy żywe (owady, meduzy), a także przez niektóre związki chemiczne. Kontaktowa postać o podłożu immunologicznym objawia się jako obrzęk, bąble, czasem katar, zaburzenia żołądkowo-jelitowe i obrzęk krtani w bezpośredniej reakcji na lateks, ziemniaki, jabłka i inne prowokatory.
Niebezpieczne objawy
W większości przypadków objawami różnych rodzajów pokrzywki są bąble na części lub na całym ciele, czasem gorączka i osłabienie. Reakcja może ustąpić samoistnie po kilku godzinach.
Jednak w ciężkich warunkach lub przy długotrwałym kontakcie z alergenem objawy mogą się znacznie pogorszyć — oddychanie staje się utrudnione, głos staje się ochrypły, ciśnienie krwi gwałtownie spada. Może nawet dojść do utraty przytomności. Jest to zagrażający życiu stan znany jako obrzęk naczynioruchowy (znany również jako obrzęk Quinckego). Pokrzywka towarzyszy temu objawowi w połowie wszystkich przypadków. Obrzęk może utrzymywać się od kilku godzin do trzech dni.
Najbardziej podatne na wystąpienie obrzęku naczynioruchowego są skóra i powierzchnie śluzowe twarzy (powieki, wargi, policzki, uszy, usta, język), układ oddechowy, narządy płciowe, przewód pokarmowy. Rzadziej występują zmiany w kończynach, brzuchu, a czasem w oponach mózgowych.
Szybko pojawia się obrzęk skóry i błon śluzowych, skóra grubieje, a przy ucisku nie pozostaje w miejscu obrzęku żadne wgłębienie. Nie występuje swędzenie, więc pacjent może początkowo nawet nie zauważyć obrzęku. W zależności od umiejscowienia obrzęku może wystąpić uczucie rozpierania (w jamie ustnej), trudności w oddychaniu, kichanie (jeśli doszło do obrzęku błony śluzowej nosa), nagłe powiększenie (twarzy, języka), czasem ostry ból (jeśli dotyczy przewodu pokarmowego). Najgroźniejsze jest jednak to, że jeśli obrzęk rozprzestrzeni się na narządy oddechowe. Wówczas pacjent będzie kaszlał i coraz trudniej będzie mu oddychać, aż do całkowitego uduszenia włącznie. Stan taki jak przedstawiony na rysunku wymaga pilnego wezwania karetki pogotowia.
Leczenie pokrzywki
W wyniku badania, dodatkowej diagnostyki laboratoryjnej i testów pacjenta lekarz opracowuje plan leczenia pokrzywki. Ogólnie rzecz biorąc, plan leczenia ma na celu zmniejszenie wysypki i zapobieganie jej nawrotom. W indywidualnych przypadkach zalecane środki zależą od obrazu klinicznego choroby.
Postać ostra pokrzywki naczyniowej
- Jeśli to możliwe, kontakt z prowokatorem reakcji zostaje zakończony.
- Podaje się leki blokujące receptory histaminowe typu I, które zmniejszają swędzenie, łagodzą obrzęk i zapobiegają powstawaniu nowych wysypek. Na przykład Fenistil, gama oryginalnych leków przeciwhistaminowych do leczenia świądu, podrażnienia skóry i innych objawów alergii już od 1 miesiąca życia, w wygodnych formatach do stosowania wewnętrznego i zewnętrznego.
- Jeżeli leki przeciwhistaminowe nie przynoszą rezultatu, lekarz przepisuje glikokortykosteroidy (GKS) — pomagają one szybciej złagodzić objawy.
W razie potrzeby obrzęk naczynioruchowy należy leczyć w trybie pilnym za pomocą epinefryny, leków przeciwhistaminowych, ogólnoustrojowych GKS i aminofiliny. W ciężkich przypadkach konieczna jest hospitalizacja.
Postać przewlekła
- Wyeliminują się czynniki prowokujące (jeśli są znane).
- Jeśli podejrzewa się reakcję alergiczną, zaleca się stosowanie diety eliminacyjnej z wykluczeniem potencjalnych alergenów. Usunięcie czynnika drażniącego może poprawić sytuację już po kilku dniach. Następnie pokarm jest podawany zgodnie z harmonogramem i monitorowana jest reakcja (czy pojawiają się nowe pęcherzyki).
Jeśli po upływie miesiąca nie można ustalić związku z alergenem pokarmowym, dieta zostaje odrzucona.